Zoals de opkomst van de fotografie (vanaf 1850 ongeveer) zeker voor een deel geleid heeft tot de "moderne" schilder- en beeldhouwkunst (vanaf 1870, met het impressionisme) waarin de realistische weergave van de werkelijkheid niet langer belangrijk was, heeft de opkomst van video de hedendaagse kunst grondig gewijzigd. De eerste videokunst werd gemaakt in 1985, toen Nam June Paik de eerste handcamera kocht die op de markt was. Vanuit een taxi filmde hij de voorbijtrekkende stoet van paus Paulus VI in New York. Ook Andy Warhol maakte in 1985 videokunst.
Nam June Paik werkte in de traditie van de Fluxusbeweging, die was ontstaan in de jaren zestig en die door middel van happenings de toeschouwer probeerde te betrekken bij het kunstwerk. Fluxus was interdisciplinair (het combineerde dans en muziek en beeld), interactief (de toeschouwer maakt het kunstwerk), conceptueel (het idee is even belangrijk als de uiteindelijke vorm), internationaal en experimenteel. En die kenmerken vind je nog steeds terug bij veel videokunst - zeker bij Fiona Tan.
Videokunst gaat vaak over het kijken zelf; over tonen en gezien worden; over tijd en herinnering; over de plaats van beeld in onze (beeld)cultuur en de rol van kunst en musea in onze maatschappij. (En uiteraard ondertussen over zoveel meer).
Waar schilderkunst omwille van haar tweedimensionale eigenschappen toch in de eerste plaats speelt met kleur en compositie, en fotografie in het bijzonder op het licht focust, is er bij video steeds het kenmerk van de tijd.
Zo toont Fiona Tan in haar werk "Correction" portretten van mensen in een Amerikaanse gevangenis. De mensen bewegen niet maar je ziet dat de beelden geen foto's zijn - de geportretteerde mensen knipperen met de ogen, staan niet perfect stil en ademen. Fiona Tan noemt het zelf een "twilight zone tussen film en fotografie, ik film op een onfilmische manier, dus dat er bijna geen beweging is en dat tijd heel erg een materie is waarmee ik beeldhouw." (Citaat van de website hollandsemeesters.info)
In het museum De Pont in Tilburg zagen we recent de video "Downside Up". Ik kan de video online niet vinden, daarom enkel deze foto - in de video zie je mensen die voorbij wandelen en fietsen, maar de film wordt ondersteboven getoond zodat je de schaduwen ziet waar je normaal de realiteit zou zien en omgekeerd. (We denken onwillekeurig aan Plato's allegorie van het leven als schaduwen op een rotsmuur.)
Een ander werk van Fiona Tan dat in de collectie zit van Museum De Pont (maar nu niet te zien) is "Saint Sebastian". De titel verwijst naar de martelaar Sint Sebastiaan die door ongelovigen met pijlen werd doorboord, een veelgebruikt thema in de Westerse kunst. We zien in de twee video's (die gelijktijdig worden getoond) jonge Japanse vrouwen die aan het boogschieten zijn, gekleed in kimono. De opnames zijn gemaakt tijdens een jaarlijks ritueel in een Japanse tempel waaraan jonge vrouwen deelnemen - het is een ceremoniële viering van de volwassenheid, een soort overgangsrite. Fiona Tan toont niet de wedstrijd of het doel maar de intense concentratie in de ogen van de vrouwen. Kijken en bekeken worden. En ook - Westerse en Oosterse iconografie met elkaar vergeleken. (Iconografie is de typische manier in een bepaalde cultuur om iets voor te stellen, en de betekenis die daarmee wordt weergegeven.)
Ook maakt Fiona Tan vaak installaties waarin ze tijd, geheugen en identiteit onderzoekt.
Voor "Vox Populi" ging ze aan een heleboel gewone mensen foto's vragen, die ze rangschikt rond thema's. Het zijn gewone foto's - snapshots, familiekiekjes, vakantieherinneringen van gewone mensen die samen een soort algemeen-menselijk fotoboek vormen - hoe tonen we ons aan onszelf (want fotoboeken zijn toch vaak enkel voor onszelf bedoeld)?
Fiona Tan vertegenwoordigde in 2009 Nederland op de Biënnale van Venetië met het werk "Disorient". Ze vertrekt van het boek dat Marco Polo in 1299 schreef over zijn reizen in Azië. In de tentoonstellingszaal worden stukken uit het boek voorgelezen terwijl er videofilms getoond worden van de plaatsen waar Marco Polo over schrijft. Opnieuw behandelt ze dus het thema Oost en West, heden en verleden, beschrijven en bekijken.
In 2016 maakte ze de film "Ascent", waarvoor ze meer dan 4.000 foto’s gebruikte van de berg Fuji in Japan (één van 's werelds vaakst gefotografeerde plaatsen). Sommige van die foto's zijn 150 jaar oud.
Ondertussen hoor je afwisselend de Westerse Mary en de Japanner Hiroshi spreken. Hiroshi spreekt vanuit het land van de doden in het Japans met zijn nog levende geliefde Mary die hem in het Engels antwoordt. Hiroshi vertelt over de boeddhistische manier van kijken, zegt dingen als ‘de essentie van bloemen is vallen’. Mary is analytisch ingesteld, kijkt met een westerse bril naar de wereld om zich heen.
Ook deze videofilm kan ik niet rechtstreeks tonen, maar surf naar deze website: https://www.cineville.nl/films/ascent (opent in nieuw tabblad).
Haar werk gaat vaak (zoals veel hedendaagse kunst) over de plaats van kunst, over de maatschappelijke rol van het museum en over de beeldcultuur zelf.
In het werk "Depot" filmde ze de opslagruimtes van natuurwetenschappelijke musea in Leiden en Berlijn.
In "Inventory" toont ze het museum van de 18de-eeuwse neoklassieke architect Sir John Soane in Londen, dat propvol voorwerpen uit de Grieks-Romeinse periode toont. Daarover vertelt ze onder andere in het onderstaande interview.
Ze haalt daarin ook een interessant onderwerp aan dat veel moderne en hedendaagse kunstenaars behandelen: het verzamelen. Ze zegt zelf dat ze geen verzamelaar van dingen is, maar ze verzamelt en catalogeert zeker beelden en verhalen.
Zo, het onderwerp "verzamelingen in de kunst" moet ik ook ooit eens bespreken, naast Sint Sebastiaan.
En ik maak ook nog wel eens een post over Bill Viola - een van de hele grote hedendaagse videokunstenaars.
PS ik schreef eerder natuurlijk wel al enkele posts over videokunstenaars - met name over Francis Alÿs en Shirin Neshat.
Bronnen
- https://fionatan.nl/works/
- https://depont.nl/collectie/kunstenaar/fiona-tan/vox-populi-london
- https://hollandsemeesters.info/posts/show/7997
- http://www.mac-s.be/nl/8/92/Fiona-Tan
- http://mediakunst.blogspot.com/2008/08/inleiding-in-de-videokunst-deel-1-hoe.html
- https://hardhoofd.com/hoe-ik-van-videokunst-leerde-houden/
- https://kunst-en-cultuur.infonu.nl/diversen/102210-van-schilderkunst-naar-fotografiekunst.html
Reacties
Een reactie posten