Francis Alÿs

Francis Alÿs (1959) is een Belgisch kunstenaar die in Mexico ging werken om als architect te helpen bij de heropbouw na een aardbeving in 1985. Na de heropbouw spitste hij zich toe op het realiseren van beeldende kunst.
Hij maakt meestal performances met een uitgesproken politieke inslag.
Een bekend werk (Paradox of Praxis 1: Sometimes Making Something Leads to Nothing) is een performance waarbij hij een groot ijsblok voortduwt door de straten van Mexico-Stad tot het blok volledig gesmolten is. Een verbeelding van het zinloze van het leven, een hedendaagse versie van de antieke Sisyphusmythe. De vraag die Alÿs stelt is of het zinlozer is een ijsblok door de hete stad te duwen dan, zoals de onderbetaalde arbeiders in Mexico je hele leven te zwoegen en geen stap vooruit te zetten?

Color matching is een video die Alÿs maakte voor het Iraakse paviljoen op de Biënnale van Venetië in 2017. Hij volgde in oktober 2016 negen dagen een Koerdisch bataljon aan het front van Mosoel in de strijd om de stad van IS te bevrijden. In de video staat Alÿs stil bij de rol die kunstenaars in de oorlog kunnen spelen. De vijf minuten durende film bestaat uit beelden van tanks, tenten en militairen tijdens een bombardement. Op de voorgrond brengt de hand van de kunstenaar klodders verf aan op een wit doek.

When Faith Moves Mountains is een video waarin Alÿs met 800 mensen een zandduin in Lima, Peru, tien centimeter heeft verplaatst.

Rehearsal is een video van 30 minuten waarbij je in de buitenwijken van Tijuana op de vrolijke noten van een fanfare een oude rode Volkswagen-kever keer op keer vruchteloos de berg ziet oprijden. Het heeft iets komisch en ontroerend. Maar dan realiseren we ons dat de auto telkens stopt met rijden als de fanfare tijdens de repetitie stilvalt. Omdat de repetitie zo vaak wordt onderbroken, gaat de auto nergens heen. Ook dit is dus een metafoor, van het onvermogen van Mexico om zijn economische, sociale en politieke problemen op te lossen.

(De video's zijn blijkbaar offline gehaald - check zelf de website van Francis Alÿs.

Guards gaat over wat een uniform doet met een mens. Op een dag in juli 2004 vroeg Alÿs een heel regiment Coldstream Guards zich te kleden in hun rode uniformjas, berenmuts en glanzende laarzen, alsof ze dienst hadden bij Buckingham Palace. Vervolgens nam hij de 64 mannen mee naar de City of London. Daar wandelden ze individueel rustig rond door de nauwe straten van de bijna verlaten stad. Telkens twee soldaten elkaar tegenkwamen, marcheerden ze samen verder tot ze weer een compleet regiment vormden, dan moesten ze naar de dichtstbijzijnde brug marcheren en uiteen gaan.
De video toont hen gedurende de lange hete dag eerst alleen, geleidelijk in groepen. Hoewel de hitte hevig is, is hun zelfdiscipline ongelooflijk. Zonder uit de pas te raken, lopen ze rond geparkeerde auto's en vormen steeds groter groepen. Als het regiment herenigd is en op de brug komt, stoppen ze met marcheren, beginnen te lachen en praten, ze nemen hun hoed af en vegen het zweet van hun voorhoofd. De robotachtige militaire machine wordt weer een groepje individuen. Een leger kan alleen functioneren als individuen opgaan in een groepsgebeuren.

Hieronder stills uit 4 andere werken:

Cuentos Patrióticos (Patriotic Tales, 1997) Alÿs loopt met een schaap rond de centrale vlaggenmast en er komen steeds meer schapen achter hem aan. Zo becommentarieert hij het kuddegedrag van vele mensen, met name verwijst hij naar 1968, toen in Mexico duizenden staatsambtenaren opgetrommeld werden om te betogen als steun aan de regering

The Green Line (2004) Alÿs stapt langs de grens door Jeruzalem die in 1948 met de oprichting van de Israëlische staat was vastgelegd tussen Israël en Jordanië, maar die inmiddels meermaals is verplaatst en gecontesteerd. Het grillige, groene verfspoor van de lekkende verfpot in zijn hand hertekent de grens en herinnert aan de arbitraire manier waarop grenzen getrokken worden.

Paradox of Praxis 1 (1997) gaat over "Doing something can lead to nothing. Doing nothing can lead to something". Alÿs duwt een groot ijsblok voort door de straten van Mexico City tot het volledig gesmolten is.

Wellicht het bekendste werk van Alÿs is When Faith Moves Mountains (2002). Ook hier heeft een zinloze activiteit plaats. (2002). Met een groep plaatselijke mensen verplaatsen ze een zandduin tien centimeter. Een Sysiphusarbeid, zinloos en daardoor zo tekenend voor de condition humaine.